O pasado mes de Decembro de 2008, Urbano Fra, profesor da
Universidade de Extremadura, actualmente desenrolando a
súa actividade investigadora na de Santiago de Compostela,
publicou en El Periódico de Calalunya
un artículo de opinión titulado "Poder débil e labazadas a Casandra",
que reproducimos a continuación por cortesía deste xornal.
Poder débil e labazadas a Casandra
En 1984, o Tribunal Supremo de Colorado (EEUU) amparaba
o dereito á libre expresión na campaña cidadá contra
a construción dun centro comercial nun espazo natural,
desestimando a querela da empresa promotora no caso POME.
Isto deu un xiro radical a unha era de procesos xudiciais
de promotores inmobiliarios contra cidadáns contestatarios,
nos que reclamaban multimillonarias indemnizacións por unha
pretendida vulneración do dereito á iniciativa empresarial.
Nestes últimos anos temos observado igualmente en España
un goteo de reclamacións de danos por parte de promotores
ou industriais: a urbanización dun espazo protexido en
Ronda (Málaga), un hotel na costa de Almería, unha piscifactoría
no dominio público litoral en Galicia e a simulación
gráfica de GreenPeace da elevación do nivel do mar en
La Manga del Mar Menor (Murcia). Tódolos casos teñen
o mesmo patrón: unha empresa demanda a un cidadán ou
asociación por difamación, atentado á súa imaxe, prexuízo
patrimonial ou interferencia na súa actividade empresarial.
Os profesores da Universidade de Denver, Penelope Canan e
George Pring, especialista clave no éxito xudicial do caso POME,
para definir isto crearon o termo SLAPP, na obra
"SLAPPs, Getting Sued for Speaking Out"
("Labazadas, demandado por atreverse a falar"). De modo
que os SLAPP, preito estratéxico contra a participación
cidadá nos procesos políticos, teñen unha axenda común.
Primeiro buscan silenciar toda voz crítica contra a
acción do grupo empresarial que cause un dano ambiental,
paisaxístico ou patrimonial ós recursos públicos ou
privados. En segundo lugar, teñen un propósito preventivo
e exemplarizante: acosar a un chivo expiatorio, buscando
disuadir a outros individuos ou grupos de obstaculizar
os intereses privados, advertindo das consecuencias
de unirse á contestación.
O preito antiexpresión - plax, en versión galega - pretende
intimidar, anticipando un prolongado, esgotador e custoso
proceso xudicial que silencie ós críticos. Non apunta
habitualmente a grupos, senón a cidadáns comúns - malia
que pertenzan a grupos -, máis vulnerables a uns custes
inasumibles. O desencadeante pode ser unha manifestación,
escrito ou declaración pública. O propósito do demandante
é converter un asunto político, de participación cidadá,
nun asunto legal. En ocasións a compra de vontades favorece
a división e o conflito na comunidade local.
Os grupos ecoloxistas relevantes son tamén branco dos
SLAPP, como cando en 1970 Sierra Club - con 75.000 membros
daquela - foi obxecto dunha querela por se opoñer a
unha urbanización preto de Sacramento, California. Este
estado converteuse por un tempo nun paraíso de demandas
xudiciais, ata que se aprobou unha lexislación específica
antislapp que fixo que,
en calquera denuncia desta natureza, a carga da proba
caese sobre o demandante. Pola contra, a táctica do
demandado é a oposta: converter un asunto legal nun
asunto político, apelando á liberdade de expresión.
O resultado dun preito antiexpresión é decepcionante
para ámbalas dúas partes. A resolución dilátase e o
caso é sobreseído por un tribunal superior. Nalgúns
casos, a pesares de perder o preito, o demandante logra
continuar a actividade pero cun elevado custe de imaxe
para a empresa e, ás veces, un acordo extraxudicial.
Non se pode pasar por alto que o conflito xorde pola
intervención cidadá en defensa dos intereses públicos,
ante a pasividade do Estado, tentando así participar
no proceso de toma de decisións. Cando ante un SLAPP,
o Estado, primeiro, inhíbese na defensa dos intereses
colectivos e, a continuación, desatende os dereitos
individuais, está favorecendo os intereses particulares.
En 1984 a resolución do Tribunal Supremo de California
no caso Maple, sinalou que o obxectivo dunha lexislación
antislapp debe ser evitar
que o perdido no proceso político sexa gañado no xudicial.
A cuestión é se debe ser promovida a eficiencia do Estado
na protección dos recursos naturais e o patrimonio,
ou paliar esta carencia amparando a participación social
cunha lexislación antiplax. Mentres, a pitonisa da mitoloxía
grega Casandra recibe labazadas cando advirte que a
obtención de beneficios privados - explotando o bens
comúns - supón uns custes ocultos para a sociedade e
o medio ambiente que non están a ser contabilizados.
Precisamos da ciencia para comprender e modelar os efectos
da acción do home sobre o medio, porque é a que ten
o coñecemento para facelo. Non imaxinamos unha denuncia
contra a axencia de meteoroloxía porque a choiva prognosticada
impediu realizar un traballo. Comunmente a desconfianza
na ciencia está motivada por causas económicas ou ideolóxicas,
de forma que uns apuntan a Casandra e outros danlle
labazadas. O desentendemento dos cidadáns induce á desidia
dos responsables públicos - regra de minimis - e os
bens comúns ou recursos naturais pasan a ser considerados
terra nullius, dando a
razón a Garret Hardin na súa "Traxedia dos comúns".
O preito, o plax, está servido.
artículo reproducido por cortesía de El Periódico de Calalunya
URL: http://www.elperiodico.com/default.asp?idpublicacio_PK=46&idioma=CAS&idnoticia_PK=577645&idseccio_PK=1032